Arnošt Muka/Jan Arnošt Holan
Pućowanje po Delnjej Łužicy (1876)

Z: Arnošt Muka, Pućowanje po Serbach, Nakład Domowiny Budyšin, 1957

Běše njelubozny, wětřikojty, dešćikojty štwórtk, tajki, zo ani psa rad won wuhnał njeby. Choćebuz je połny ludźi, hermank je jich nuzował na hłuboke błóto njedźiwajo konika zapřahnyć a do města wjezć, štož maja na předań; cyłe město płuwa w błóće. Štóž njewikuje abo njekupuje, wostanje doma.

Torhošćo ma jara pisany napohlad. Serbske “źowća” (dźowča=holiča) z kóždeje wsy hinak zdrasćene abo tola k najmjeńšemu z hinak barbjenym abo hinak zwjazanym rubiškom so ze wšěmi wrotami nutř mjerwja. Rjane pyšne nohajcy su dźensa napluskane, a niłke črije njemóža přehłuboke błóto wotdźeržować. “Źowća” pak njedźiwaja na to, ale hladaja ze swětłymaj wóčkomaj tak wjesele wokoło so, jako by najrjeńše słónčko swěčiło.

Dwaj pachołaj stupataj wot dwórnišća a sahataj přez město, jedyn dołhi a šwizny, druhi kuši a tołsty. Wobaj mataj wačok na boku, chětry kij w ruce a na nohach mócne wulke škórnje. Štóž jeju njeznaje, móhł myslić, zo pak staj dwaj wuherskaj nunwarjej, tak kruće stupataj a tak njebojaznje so rozhladujetaj.

Ale naš Muka a Holan njechataj k tamnym zajimawym, kwičatym skoćatkam, ale k serbskim źowćam a kročitaj w dešću a wětřiku tak mužnje a wjesele, jako byštaj hižom cyłu hromadu serbskich spěwow, powědančkow atd. we wačokach měłoj; tola w nich dale ničo njeje, hač košle, nohajcy a zatrašnje ćežki z běłej papjeru přešity Zwahrowy słownik. W předměsće Žandowje namakataj korčmu, do kotrejež smětaj, kaž so zda, bjez stracha, zo jeju błoćaneho napohlada dla korčmar z wuzběhnjenym nosom moralisce před wokno njesadźi, zastupić. Je to po zdaću burska korčma. Korčmar a korčmarka staj němskaj a chcetaj nam z tym, zo tak trochu po měšćanskim bledźitaj, pokazać, zo staj tež wonaj něšto nawukłoj.

Stwa je nimale prózdna. Jeničke blidźisko, dwě ławce, někotre stoły a bufet su jenički čapor, kiž je widźeć. Serbski burik, kiž je sebi jedyn kupił a domoj njecha, wurěčuje so ze swojej hospozu, kotraž je so, kaž nimale wšě žónske, kotrež wohladachmoj, chětro małka radźiła. W kućiku při blidźe sedźi cuzy šćětkar a pokazuje z wažnym wašnjom šćětku, kotraž, kaž jenemu burej stajnje wobkrućeše, na čas žiwjenja dowudźerži. Při nim sedźi žónska z něhdy pěknym wobličom, ale samodruha. Tež wona ma cuze wašnje a drastu a je widźeć, zo so jenož wulkeje nuzy dla ze swojim mužom po korčmach wokoło wala. Žiwjenje je “rouge et noir”, wboha žónska je wšo na čerwjene sadźiła, štó wě, što ju wšo hišće wočakuje.

Piwo wšak móžeše po swojim wašnju dobre być, ale naju žołdkaj so hišće tajkemu wodźanemu piću přiwučiłej njeběštej, tuž bórze dale brodźimoj do Noweje Wsy ke knjezej Mertynej Grysej, kotrehož mjeno a dobru serbsku wutrobu přez našeho přećela Jórdana znajemoj. Dešć přestawa a nalětni powětr suši dróhu, naju wutrobje stej połnej dobreje nadźije. Za połdra hodźiny smój tak daloko, zo na křižnym puću stejimoj a žadyn njewě, što abo kak. Bliži so pak črjóda burskich ludźi, kotřiž tež z Choćebuza domoj chelpaja, a naju njewěstosć widźo zawoła burski mužik: “Na nu seid ihr verkoft!” Muka wotgroni: “Pomagaj Bog, jo to puś do Noweje Wsy?” Wulke dźiwanje, zo móžemoj serbsce, a bjesada je hnydom hotowa. Dla naju njelepeho wuprajenja jich słowow mysla sebi, zo wot Mužakowa sem přińdźemoj, Budyšin je jim cyle njeznaty kraj, kaž nam něhdźe znutřkowna Afrika.

Muka rozłožuje jim naju wotpohladanje, zo chcemoj “do pśěze hyś k tym rědnym źowćam a se stucki spěwaś daś.” Jena žonka, kiž z ćežkim korbom na chribjeće sobu čercha, měni: “Nó, to se te źowća njebźe gněwaś.”