Hižo dawno mějach žadosć raz w prózdninach so do nawječornych stronow něhdyšeho Serbowstwa na mjezach Sakskeho kurwjerchowstwa a Delnjeje Łužicy a dale jeli móžno do Lubinskeho wokrjesa podać a za serbskimi powostankami slědźić. Tuž nastajich so w jutrownych prózdninach lěta 1884 na puć a wotjědźech sobotu před bołmončku rano z Kamjeničanskich kadołbow z parnikom přez Rěžu do Wikowa.

We Wikowje (Elsterwerda) podach so do wučerskeho seminara, kotryž je w starym hrodźe, dokelž bě tam jedyn wučer, kiž so ze starožitnosćemi zaběraše. Tola njezhonich wot njeho ničo, štož by mje zajimowało. Tuž chwatach hnydom dale z městačka na wsy. Dońdźech najprjedy do Drězka (Drězk, němsce Dreska abo Dressig), hdźež mi přećelny młody wučer jara staru kamjentnu cyrkej wot Dobrołuskich mnichow natwarjenu pokaza: młode holiča ju runje rjedźachu a rjenje pyšachu k jutrownemu swjedźenjej.

Někotre swójbne mjena maju tam hišće serbski klink, kaž Manig, Kumpisch, Platz (Plac), Klau. Stupiwši z Drězka widźach před sobu na pěskowej hórce ležo wjetšu wjes poł do kura zawalenu, přez kotryž z časami wohnjowe płomjenja sapachu. Bě to Wysoki Lubuš (Hohenleipisch). Myslach sebi zwotprědka, zo je tam woheń, tola přišedši do wsy, wuhladach tam cyły rjad hornčerskich pjecow, z kotrychž tón kur a woheń sapaše. Je tam wot starodawnych časow wulkotne najskerje wot Serbow załožene hornčerstwo. Tola horncy zwjetša jeno w zymskim času pala; w lěće je wšón młody lud ze wsy w Dźěwinskich (Magdeburgskich) stronach na dźěle, hdźež pola bohatych burow cokorowu rěpu wobdźěłaju. Sami doma nimaju wjele kmaneho ratarstwa na tych pěskojtych hórkach srjedź chójnoweje hole. 

W korčmje běše přećelny a nazhonity hosćencar; tón mje kedźbneho sčini na katolskeho duchowneho Felkama w Rukowje (Liebenwerda), kiž so tež kaž ja ze starožitnosćemi zaběraše. Wječor při wulkej ćmi a njeluboznym dešćiku mje hosćencarjowy syn daloko do hole na zastanišćo dowjedźe, z kotrehož do Dobrołuha (Dobrilugk) wotjědźech, hdźež přenocowach. We wsy Lindenau pola Dobrołuha je z wučerjom Serb, z mjenom Kopf (Głowan), kotrehož knjeni mandźelska tež tam mjez Němcami w błótowskej serbskej drasće chodźi. Sława jej!

Njedźelu dopołdnja hižo chwatach won na wsy. We Łuzy (Łuh/Lugau) ludźo runje wote mše dźěchu, a wšelacy sebi runje kaž w Serbach do korčmy zaběžachu. Nimo Kóstkowa (Kirchhain), kotrehož wysokej wěži daloko do runiny hladatej, kročach po holi přez wsy Hennersdorf a Münchhausen po dróze do Groźišća (Sonnenwalde), małeho městačka, hdźež k wobjedu jara tučny kotlet dóstach. Zetkach tam staru žonku, kiž běše w někajkej na serbsku podobnej drasće. Groźišćo ma wulki hród hrabje Solmsa. Na wječor dóńdźech do Gósmarja, hdźež mje knjez farar Lehmann jara přećelnje přija a hospodowaše.

Póndźelu pućowach wot knjeza fararja hač do Bórynja přewodźany dale přez Gary (Gahro), hdźež maju cyrkej, ale žanu šulu, a Wysoku, wjes z cyrkwju a šulu, do kotrejež Garjeńske dźěći chodźa, do Trjebinka (Trebinchen) a Bornsdorfa, rjaneje cyrkwinskeje wsy z nowymi twarjenjemi a susodneho Bězdowa (Beesdau), hdźež mi wučer Kulka cyrkej a wuprózdnjenu faru pokazowaše. Přez mokre łuki sahach do Gósmarja pola Łukowa a wot jow do Riedebecka; dźeń so hižo chileše; dóstach wot cyrkwjenca kluče, zo móhł sebi zajimawu cyrkej wobhladać; při reformaciji knjejstwo katolske wosta a sebi na stronje k ranju kapału přitwari za swoje bože słužby, mjez tym zo cyrkej luterska wosada dósta; do katolskeje kapały je pak zachód jenož přez lutersku cyrkej. Nětko je w katolskim dźěle wšo w najwjetšim njeporjedźe, dokelž so tam dawno žane bože słužby wjace wotměwałe njejsu, wšo tam wot čerwjow přetočene rozpaduje a plěsniwi. Rjany katolski wołtar su chcyli wosadźe wotkupić a do Berlinskeho muzeja dowjezć; tola wona jón dała njeje, radšo njech tam cyle rozpadnje.